Likopen, jeden z ważniejszych przedstawicieli karotenoidów, jest związkiem rozpuszczalnym w tłuszczach, nierozpuszczalnym w wodzie, o barwie czerwonej, absorbującym światło o długości fali 472 nm w eterze naftowym. Sumaryczny wzór likopenu wynosi C40H56, a jego masa molowa 536,85 g/mol (1). Likopen, nienasycony węglowodór polienowy, zbudowany jest z ośmiu reszt izoprenowych, tworzących łańcuch węglowy o 40 atomach węgla, zawierający 11 sprzężonych i 2 niesprzężone podwójne wiązania. Oba z pierścieni jononowych są otwarte, przez co likopen nie posiada właściwości prowitaminy A. Zawarte w likopenie wiązania podwójne mogą ulegać izomeryzacji z pozycji all-trans do mono- lub poly-cis izomerów pod wpływem światła, temperatury czy reakcji chemicznych. Najczęściej spotykanymi formami są izomery all-trans (forma najbardziej stabilna termodynamicznie), 5-cis, 9-cis, 13-cis, 15-cis (1, 2).

Likopen występuje obficie w pomidorach oraz innych czerwonych owocach (arbuzy, czerwone grapefruity oraz owoce dzikiej róży). Ze względu na łatwą rozpuszczalność w tłuszczach, najlepiej przyswajalny przez człowieka w postaci przetworzonej poprzez podgrzanie z oliwą (ketchup, sos pomidorowy, itp.). Spożycie produktów bogatych w likopen obniża ryzyko zachorowania na raka. Najnowsze badania (Instytut Chemii Bioorganicznej PAN, BioInfoBank Institute, AdvaChemLab, Molecular Research Center) pokazały, że likopen w stężeniu 1-4 µM, obniża ryzyko zachorowania na raka prostaty, płuc, piersi, nowotwory układu pokarmowego oraz białaczkę, w stężeniu dziesięć razy wyższym, także raka wątroby i jajnika. Likopen przyczunia się do zmniejszenia częstość przekształcania komórek zdrowych w nowotworowe, a przy odpowiednio wysokim stężeniu (20-60 µM) hamuje proliferację komórek nowotworowych i zapoczątkowuje ich apoptozę. W ten sposób zapobiega rozwojowi choroby, spowalnia jej postęp, a w niektórych przypadkach powoduje remisję guza. Podobny wpływ likopenu zaobserwowano również w stosunku do komórek wątroby. Likopen hamuje również podziały komórek linii raka wątroby, jelita, ostrej białaczki szpikowej, białaczki erytoblastycznej, chłoniaka Burkitta.

Według danych z artykułu Food: The omnivore’s labyrinth Sarah Deweerdt czasopisma Nature Volume 471; Pages: S22–S24 z dnia 24 Marca 2011

Cathie Martin, biolog z JIC z Wielkiej Brytanii wraz ze swoim zespołem odkryli, że bardzo dobrym źródłem naturalnych przeciwutleniaczy są pomidory i ich przetwory, które dzięki nowoczesnym metodom są dostępne przez cały rok. Ponadto, zawierają one tysiąckrotnie więcej niż w czerwonym winie resveratrolu – antyoksydantu o działaniu przeciwnowotworowym co może przyczynić się do jeszcze większego ich wykorzystania.

W artykule tym jest również odniesienie do znanego, naturalnego przeciwutleniacza – likopenu z pomidorów, który zmniejsza ryzyko zachorowania na raka prostaty o 20-30% według Etminan, M. et al. Cancer Epidemiol. Biomarkers Prev. 13, 340-345.